Betonski mostovi u Zrenjaninu (Druga polovina XX veka)

Drumski most prema Mužlji (1957-danas)

(Mužljanski most)

Podignut je na mestu skele, koja je dugo povezivala Mužlju sa gradom, na kraju Vardarske ulice. Projekat mosta je uradila firma Prednapregnuti beton, dok je izvođač radova bila Mostogradnja iz Beograda. Gradnja je počela posle 1954. godine, a završena 1957. Most je urađen vizuelno jednostavno i efektno, a opet kvalitetno od armiranog betona tako da do dan danas na njemu nije urađena nikakva ozbiljnija intervencija ili rekonstrukcija.

Viseći pešački most (1962-danas?)

(Gazela, most kod kapetanije, most na suvom)

Viseći most je podignut nad Begejom kod stare kapetanije 1962. godine, sa namerom da se ostvari veza naselja Mala Amerika sa drugim delovima grada. Projekat je uradio inženjer Rade Janjatov. Most ima dva stuba, jedan u vidu slova A (16m) i drugi u vidu obeliska (23m), koji nose sajlu sačinjenu od 102 čelične žice i drži konstrukciju mosta. Godine 1985. regulacijom toka Begeja i pretvaranjem meandara u jezera most je prestao da premošćava reku i našao se na suvom. Od tada je prepušten zubu vremena, iako je imao, od svih mostova sagrađenih u drugoj polovini XX veka u Zrenjaninu, najsnažniji umetnički senzibilitet.

Lučni pešački most (1963-danas)

(Banana)

Nalazi se na kraju Ulice Narodne omladine. Sagrađen je dok je Begej još uvek meandrirao oko Male Amerike. Povezivao je ovaj deo grada sa industrijskom zonom i bolnicom. Godine 1985. izgradnjom jezera i pregrađivanjem reke most nije ostao na suvom, ali nije bilo ni daleko od toga. Pošto njegova jednostavna betonska konstrukcija nema estetskih vrednosti, a sam most nema skoro nikakvu funkcionalnost, njegovo postojanje od 1985. godine do danas nije baš najjasnije. Epilog je da ga gradska vlast kako-tako održava bez ikakvog razloga skoro 30 godina.

Magistralni most kod SUP-a (1966-danas)

Građen je u periodu između 1964. i 1966. godine, u blizini mesta gde se nalazio Mali železnički most. Izvođač radova je građevinska firma Gik Banat. U pitanju je najveći most u Zrenjaninu sa četiri saobraćajne trake i dve za pešake, sa širinom od 18m. Ovaj armirano-betonski most je sagrađen kao deo magistralnog puta Beograd-Kikinda. Međutim, pravljenje magistrale kroz gusto naseljeni deo Zrenjanina i staro gradsko jezgro nije bio previše logičan potez ondašnjih planera.

Drumski most - u Zmaj Jovinoj ulici (1969-danas)

(Žuti most – interesantno je da su mnogi mostovi imali bojene žute ograde, jedino je ovaj dobio ovakakav naziv)

Most je nastao 1969. godine, nakon regulacije reke i probijanja novog toka Begeja. Izvođač radova bila je lokalna građevinska firma GIK Banat. Godine 2006. je konstatovano da je most oštećen, ali se na rekonstrukciju čekalo do 2010. godine, dok nije shvaćeno da je most potpuno neupotrebljiv i opasan za dalju upotrebu.

Lučni pešački most (1970-danas)

(Berberski, Banana, Kifla)

Nalazi se na kraju Ulice Toše Jovanovića i povezuje ovaj deo grada sa naseljem Berberski. Građen je od armiranog betona u periodu 1968-1970. Podupirači mosta, iako primenjeni na lučnoj konstrukciji, vrlo liče na rešenje primenjeno na beogradskoj Gazeli, koja je građena u isto vreme.

Veliki pešački most (1971-danas)

Podignut je 1971. godine, između nekadašnjeg Trga Republike i Žitnog trga, na mestu ranijeg gvozdenog mosta. Prema prvobitnim planovima projektanta Branka Stojadinovića novi most od armiranog betona je trebao da sadrži portale sa ranijeg gvozdenog. Međutim, pošto su oni brutalno isečeni od ovoga se odustalo. Most je tako dobio dva reda ukrasnih svetiljki u duhu soc-realizma, i jedan je od retkih betonskih mostova u gradu koji ima ikakav ukras. Izvođač radova bio je GIK Banat.

Magistralni most u Principovoj (1992-danas)

Dugo se čekalo da Begej bude premošćen između naselja Dolje i Šumice, kako bi se povezala ova dva naselja. Most je projektovala firma Prednapregnuti beton iz Beograda, dok je izvođač radova bila lokalna građevinska firma GIK. Građen je u periodu od 1985. do 1991. godine. Usled grešaka u projektovanju i  izvođenju radova bila mu je potrebna hitna sanacija izvedena 2011. godine. Od svih postojećih mostova u Zrenjaninu ovaj most jedini ima noseće stubove u samoj reci.

D.V.

P.S.

Sa ovim tekstom zaokružena je cela priča o zrenjaninskim mostovima od poznog srednjeg veka pa sve do danas. Čitavo istraživanje može se proširiti sa nadvožnjacima, koji imaju ista konstruktivna rešenja kao i mostovi samo ne premošćavaju reku, a daju silueti grada poseban šmek. Trebalo bi pomenuti i jedan usamljeni primer drvenog mosta iz druge polovine XX veka. U pitanju je most kod Motela, podignut 1978. godine, a uklonjen 2002. godine.

Literatura:

Ur. Todor Malbaški, Monografija Zrenjanin, Zrenjanin 1966.

Zrenjanin ’79 (opština i grad) – brošura, Novi Sad 1979.

Jelena Stojsavljević, GIK Banat (Zrenjanin), Novi Sad 1997.

Ljiljana Stupar, Sve bečkerečke ćuprije na Begeju, Blic 27.11.2007.

Internet:

http://www.zrenjanin.rs/1-114-21-0/Mostovi

http://en.wikipedia.org/wiki/Dry_Bridge