Aleksej Nikiforović, velikobečkerečki moler (1756-1808)

Biografija

Aleksej Nikiforović je rođen u Bečkereku 1756. godine. Prerano (pre 1765) ostaje bez oca, poznatog bečkerečkog ćurčije Nićifora. U popisima iz perioda 1765-1773. kao glava kuće se navodi njegova majka Sara. Imao je još brata i sestru. Oko 1770-te prve slikarske pouke prima od bečkerečkog molera Dimitrija Popovića (1738-1796), koji mu je bio kršteni kum. Na osnovu njegovog likovnog izraza možemo reći da je bio upoznat i sa zrelijim fazama baroka, koje nije mogao naučiti od njegovog prvog učitelja Dimitrija, tako da možemo pretpostaviti da je učenje nastavio kod nekog drugog slikara. Nažalost, poslednji poznati podatak o ovom slikaru nam je njegova smrt 1808. godine.

 Slikarska delatnost               

Jedino sačuvano poznato delo Alekseja Nikiforovića je ikonostas u pravoslavnoj crkvi arhangela Mihaila i Gavrila u Iđošu, koji je oslikan 1802. godine. Ovaj ikonostas odiše svojom retrogradnošću ranog baroka, iako je slikan u periodu kada se već uveliko prešlo na zrelije faze baroka i utirao put prema klasicizmu. Šema ikonostasa i raspored ikona su rađene pod uticajem bečkerečkih slikara Dimitrija i Georgija Popovića. Likovni izraz na ikonostasu je dosta neujednačenog kvaliteta i ovo se u nedostatku arhivskih podataka može različito tumačiti. Moguće da Aleksej nije imao konstantniji rad sa svojim učiteljima, koji bi ga doveli do sopstvenog jasnog likovnog izraza ili su pak neki delovi ikonostasa rad njegovih pomoćnika. Primera radi, na ikonama na parapetu nema nikakvog nagoveštaja pejzaža, dok je isti na ikoni Sv. Georgija lepo razvijen i uklopljen. Neujednačenost se vidi i pri obradi figura, koje u najvećoj meri deluju statično (kao da poziraju prilikom slikanja portreta), dok sa druge strane arhanđel iz Blagovesti odiše lakom elegancijom pokreta. Likovni izraz Alekseja Nikiforovića odiše slabostima u crtačkom smislu, obradi kompozicije i prostora, ali se zato vidi jasna njegova volja da podražava zrelije faze baroka i manirizam Teodora Ilića Češljara sa čijim radom je najverovatnije bio upoznat. Na ovo nas upućuje izduženost figura i njihova poremećena proporcija, ali i modernije shvatanje perspektive od njegovih prvobitnih učitelja. Nažalost ikonostas u Iđošu spada u poznije radove Alekseja Nikiforovića i prava je šteta što nam nisu dostupni njegovi radovi iz ranijeg perioda kako bi mogli da pratimo razvitak ovog, kako se i sam potpisivao, bečkerečkog molera.

D.V.

Literatura:

Dušan J. Popović, Srbi u Banatu do kraja XVIII veka, Beograd 1955.

Vukica Popović, Velikobečkerečki slikarski ateljei, Zrenjanin 1969.

Bratislava Kostić, Aleksej Nikiforović, Saopštenja IX, Beograd 1970.

Jelena Knežević, Dimitrije Popović (1738-1796), Zrenjanin 2001.