Aleksandar Sekulić, bečkerečki slikar (1877-1942) I deo

...Nepoznajući i nerazumevajući dovoljno njegov život i rad bili smo skloni da ga nazivamo duševnim bolesnikom, samotnjakom, neostvarenim umetnikom... Međutim, njegov rad i talenat nas je uvek privlačio, kao što i danas čini, a reči je danas teško povući...

...Čitajući razne natpise o ovom vrsnom slikaru uvek sam ostao zatečen nejasnošću informacija koje su interpretirane. Tako sam primera radi čitao da se Aleksandar Sekulić iz Minhena vratio 1919, ali i 1922, pa onda 1923, i konačno 1924. Svakako da neke stvari treba pretpostaviti ako ne postoje jasni izvori, ali što u ovom slučaju kada postoji nekoliko prvorazrednih izvora, kao što je slučaj sa podatkom iz monografije grada u čijem pisanju je i sam Sekulić učestvovao...

...Iz potrebe da sastavim jasnu biografiju Aleksandra Sekulića i vrednujem njegov rad nastao je ovaj tekst, svakako ne idealan, ali u ovom trenutku dovoljan...

Biografija

Aleksandar Sekulić je rođen u Bečkereku 1877. Godine. Otac mu je bio ćurčija (krznar). Osnovnu školu i četiri razreda srednje je završio u Bečkereku. Srednju građansku školu je završio 1895. sa dobrim uspehom. Sa prvim slikarskim poukama iste godine upisuje Kraljevsku umetničko-zanatsku školu u Budimpešti. Za školovanje mu je odobrena stipendija Matice srpske iz fonda Hristifora Šifmana. Iz ove zadužbine mu je za školsku 1897/8. isplaćeno 300 forinti. Nakon pet godina boravka u Budimpešti i završene škole za vrlo dobrim uspehom bio je spreman da ode korak dalje.

Srpski slikari tog vremena su odlazili na školovanje u Minhen više negoli u Beč, pa njegova odluka da nastavi školovanje u Nemačkoj svakako nije čudna. Opet dobija stipendiju Matice Srpske, ali ovog puta iz fonda Gavre Romanovića, i sa preporukom poznatog slikara Uroša Predića (1857-1953) u iznosu od 1000 kruna. Uz preporuku priložio je i uverenje o lošem materijalnom stanju. Sa 23 godine 22. Oktobra 1900. upisuje Minhensku akademiju u klasi Natur kod profesora G. Hakla (1843-1926). Međutim, 1903. godine zadesilo ga je ukidanje stipendije od strane Matice srpske. Usled teškog materijalnog stanja, jer je rano ostao bez roditelja, sve se češće obraća stričevima Stevanu i Vasi Sekuliću za novčanu pomoć.

Godine 1904. vraća se u Bečkerek gde u sali građanske škole otvara samostalnu izložbu svojih minhenskih radova. Poznanstvo sa jugoslovenskim slikarima iz Minhena otvara mu vrata Prve jugoslovenske izložbe održane iste godine u Beogradu. Sekulić tom prilikom izlaže u odelenju namenjenom studentima akademija i škola, a među 39 prodatih slika srpskih autora našle su se i dve njegove slike. Nakon ovih uspeha vraća se u Minhen gde završava akademiju 1906. godine. U jednom periodu on ponovo uspeva da dobije novčanu potporu iz fonda veleposednika Jovana Ostojića iz Subotice, koja je poznata i pod nazivom Ostojićeva zadužbina. Najverovatnije se to zbilo pre završetka akademije u Minhenu.

            Posle završene akademije Sekulić ne razmišlja o povratku u Bečkerek, ali ostaje u bliskom kontaktu sa drugim slikarima sa ovih prostora. Godine 1907. učestvuje u osnivanju Srpskog umetničkog udruženja u Beogradu, čini su članovi brojni minhenski đaci koje je Sekulić sigurno poznavao još sa studija, kao što su Nadežda Petrović, Milan Milovanović, Paško Vučetić i drugi. Ako je tačna informacija da su na izložbi ovog društva u osnovnoj školi kod saborne crkve 1908. godine u Beogradu učestvovali svi članovi društva, onda možemo verovati da su se na njoj verovatno našli i radovi Aleksandra Sekulića. Pored ovog udruženja Aleksandar Sekulić je bio uključen i u rad srpskog akademskog društva Srbadija u Minhenu.

            Prilikom osnivanja umetničkog udruženja u Beogradu 1907. kao mesto boravka Aleksandra Sekulića označen je grad Drezden. Ovaj podatak deluje prilično zbunjujuće jer nema bližih podataka o razlozima njegovog boravka u Drezdenu. Još je interesantnije što sve do 1918. godine nemamo pravih podataka o njegovom životu i kretanju. Iz ovog pomalo mračnog perioda njegovog života pred veliki rat imamo podatak da je radio studije za velike kompozicije, ali ne znamo sa kojim ciljem. Možemo pretpostaviti da život u Nemačkoj za Sekulića u to vreme sigurno nije bio lak posebno ako tome dodamo i nesporne uticaje  Prvog svetskog rata.

            Ubrzo po završetku rata 1918. Sekulić trajno napušta Nemačku i vraća se u rodni grad, koji je tada postaje deo nove jugoslovenske države. Posle 11 godina usavršavanja on je postao najobrazovaniji slikar u gradu i šire. U grad je došao sa velikim optimizmom, ali i idejama. Međutim, prva neprijatna stvar koja ga je sačekala bila je propast svih njegovih slika, koje je lagerovao u Bečkereku, za vreme boravka u Nemačkoj. Ne znamo razloge propasti ovih slika, ali znamo da se to desilo za vreme Prvog svetskog rata i neposredno nakon njega. Dugo još vremena Sekulić će pokušavati da spase preostale slike i da ih restaurira.

Po dolasku, jedna od ideja, bila mu je i da otvori svoju slikarsku školu u Bečkereku, ali nažalost u tome nije uspeo. Nakon ovih prvih neprijatnosti okrenuo se pravoslavnoj crkvi kako bi sebi omogućio stabilan izvor finansiranja. Ova saradnja izgleda nije tekla glatko a njegova uloga prilikom slikanja zidnih slika i restauracije ikonostasa u crkvama u Mokrinu i Zrenjaninu tokom perioda 1924-1929. nije u potpunosti rasvetljena. Sve ovo je uticalo da se Aleksandar Sekulić povuče iz javnog života i ostane van tokova umetničkih dešavanja, kako u gradu, tako i šire.

Aleksandar Sekulić ipak nije prekinuo kontakte sa svojim minhenskim kolegama, što možemo videti iz prepiske koju je imao sa Helenom Valdec, ženom skulptora Rudolfa Valdeca (1872-1929) i autora bečkerečkog spomenika Kralja Petra I (1924-1928). Ova srdačna prepiska u vidu više desetina pisama nastala je nakon smrti skulptora. Nije nam jasno da li je drugovanje Rudolfa Valdeca intenzivirano još prilikom studija u Minhenu, jer je Valdec upisao akademiju sedam godina pre Sekulića, ili se to desilo,što je verovatnije,  za vreme podizanja spomenika u Bečkereku. Svakako iz nje možemo videli da je Rudolf imao dobro mišljenje o Sekuliću, i kako Helena piše: „Mnogo mi je pripovedao o vama, samo lepo...“.

Septembra 1935. Aleksandar Sekulić postaje kustos gradskog muzeja u Petrovgradu. Njegov rad u muzeju će obeležiti brojni finansijski i organizacioni problemi u ovoj instituciji, koji će kulminirati Sekulićevim sukobom sa lokalnim moćnicima, koji mu donose otkaz marta 1940. godine. U vreme dok je radio u muzeju napisao je korektan tekst pod nazivom „Gradski muzej“ za monografiju grada iz 1938. godine.

Aleksandar Sekulić umire 1942. godine, a odlukom okupacijskog suda njegova zaostavština je pohranjena u današnjem Narodnom muzeju u Zrenjaninu.

D.V.
P.S. Literatura će biti data na kraju drugog dela.

A. Sekulić, Portret starice, 1900-1906. (NM Zrenjanin)