Vorgići iz Bečkereka / Petrovgrada - kratka istorija porodice

Porodica Vorgić spada među starije rodove u Zrenjaninu, a njen kontinuitet u gradu se može pratiti još od druge polovine XVIII veka. Pre dolaska u Bečkerek porodica je bila u vojničkoj graničarskoj službi u Potiskoj ili Pomoriškoj krajini. Nakon razvojačenja ovih granica 1751. godine prezime Vorgić je zabeleženo u Čurugu 1758. godine, a nešto kasnije i u Opovu u Banatu. Godine 1765. Opovo je uključeno u banatsku vojnu krajina, a porodica Vorgić odlučuje da napusti vojničku neizvesnost i trajno se nastani u Bečkereku. Na vojničku prošlost danas ipak seća slava porodice – Sveti ratnik Georgije (prim. neki delovi porodice kasnije najverovatnije prizećivanjem gube ovu slavu).

Vorgići zajedno sa, prema proceni, oko pedesetak porodica iz Opova nastanjuju se južnom delu Bečkereka, koji će ubrzo dobiti naziv Opovačka varoš ili mahala, u periodu 1769-1772. godine. Ne znamo tačno u kom delu ove mahale su se naselili, ali nam u tome možda mogu pomoći narodni nazivi ulica, koji su korišćeni u gradu u vremenu pre 1879. godine. U delu mahale, poznatom i kao Budžak, postojao je nekada Vorgićev sokak. Taj deo grada je danas znatno izmenjen probijanjem novog toka Begeja, a obuhvatao bi prostor oko ulica Zmaj Jovine i Tamiške.

Najstariji pomen porodice u gradu nalazimo u crkvenom popisu dece uzrasta od 6 do 13 godine iz 1772. godine. U njemu nalazimo starešinu rodonačelnika porodice Jovana Vorgić, koji ima sina Nikifora od 9 godina koji nije išao u školu. Domovni protokol Bečkereka iz 1773. godine nam pruža zato mnogo više podataka. Te godine starešina kuće i dalje je Jovan Vorgić. U njegovoj kući je bilo troje oženjenih muškaraca, jedna udovica i šestoro dece (petoro muških i jedno žensko). Ukupno je bilo 13 duša. Iz ovog protokola vidimo da su već dva Jovanova sina bila oženjena.

Po dolasku u Bečkerek Vorgići se okreću poljoprivredi kao izvoru prihoda, a već početkom XIX veka ih srećemo ponajviše u gornjem delu Opovačke varoši, oko Miletićeve ulice. Ovo udaljavanje od Budžaka i Vorgićevog sokaka nije lako objasniti, jer nam nisu poznate opšte okolnosti. Godine 1828. u gradu je zabeleženo 11 kuća Vorgića. Zapisani su kuće: Andreja, Jevrema, Živka, Time (Timoteja), Ilije, Petra, Save, Jovana, Dimitrija, Aćima i Luke. Vorgići se šire vremenom i na Dolju. Tako se Laza Vorgić doselio 1894. u Dalmatinsku ulicu, a doseljavanja je bilo i u Tomićevoj. Usled veće industrijalizacije poljoprivrede materijalno stanje Vorgića se tokom druge polovine XIX veka drastično popravlja. Pa se tako ratar Pera Vorgić našao u upravnom odboru Srpske štedionice osnovane 1901. godine, koja je osnovana u u domu Srpske Pravoslavne Crkvene Оpštine.

Prvi svetski rat mnogi Vorgići nisu lako primili, posebno zbog činjenice što su trebali da učestvuju u ratu protiv Srba južno od Save i Dunava. Tako je Vojin Vorgić (1892-1982) pokušao samoranjavanje kako bi izbegao mobilizaciju. To ga je samo privremeno spaslo muka, jer je kasnije ipak naknadno mobilisan i poslat na front u Galiciju.

Završetkom rata nastalo je veliko olakšanje, a dobar deo Vorgića uzima učešće u privrednom i društvenom životu grada. Godine 1920. Milan J. Vorgić se javlja kao osnivač i organizator Udruženja srpske ratarske omladine za samoobrazovanje, a iste godine postaje glavni urednik lista Banatski glasnik. Sava Vorgić je pak 1928. godine bio u odboru za podizanje gvozdenog mosta u Bečkereku, koji je trebao da poveže Dolju sa Vašarištem. Posebno se istakao Toša Vorgić 1933. godine koji je bio potpredsednik I srpske zemljoradničke zadruge, a 1938. i član Gradskog veća. U društveno-verskom angažmanu se posebno istakao Đoka Vorgić – Hadžija, jedan od osnivača organizacije Pravoslavna narodna hrišćanska zajednica, koja je zaslužna za nabavku zvona za manastir Svete Melanije u Petrovgradu. Među drugim Vorgićima koji se ističu kao priložnici crkve bili su i Živa i Anka Vorgić, ktitori Uspenskog hrama u Bečkereku.

Pored svih društvenih aktivnosti Vorgića, na osnovu popisa većih zemljoposednika napravljenog 1938. godine, vidimo da se  većina Vorgića i dalje uspešno bavila zemljoradnjom. Tada su su sa svojim zemljoposedom popisani: Vorgić Dušan (32 kj), Vorgić Živa (37 Kj), Vorgić Jova (37 kj), Vorgić Krsta (26 kj), Vorgić Milan i sin Milan (52 kj), Vorgić Miroslav (35 kj), Vorgić Miša- Mozok (40 kj) i Vorgić Toša (40 kj).

Nisu svi Vorgići bili imućni posednici zemlje. Vojin Vorgić (1892-1982) je bio čistač ulica, da bi kasnije postao beležnik na Žitnom trgu gde se merila roba. U međuratnom periodu javljaju se i oni Vorgići koji stiču visoko obrazovanje. Takav slučaj je sa Radmilom J. Vorgić (1909-1989), koja 1935. godine završava Medicinski fakultet, a u toku rata 1943. specijalizira hirurgiju i tako daje veliki doprinos zdravstvu i ženskoj emancipaciji u gradu. Nakon rata bila je načelnik hiruškog odelenja.

Značajan doprinos Vorgići su dali i Narodno oslobodilačkoj borbi. Godine 1941. Slobodan i Branko Vorgić se spominju kao članovi SKOJ-a. Slobodan je učestvovao je u akciji kidanja telefonskih i  telegrafskih žica na potezu železničke pruge prema Vršcu i Beogradu, a bio je i hapšen tokom racija. Bilo je i onih koji su tokom rata dali život, kao što je slučaj sa Veljkom Ž. Vorgićem, koji u tom trenutku, 1944. godine imao samo 19 godina. Bilo je Vorgića koji su tokom rata bili podvrgnuti raznim represalijama okupatora i njihovih saveznika tokom racija i pretresa domova, što i danas pamte i živo prepričavaju.

Nakon oslobođenja situacija u zemlji i gradu se drastično menja. Veći posednici ostaju bez dobrog dela zemlje usled nacionalizacije, pravoslavna crkva je degradirana, tako da se ona predhodna religiozno-privredna orijentisanost porodice polako gubi. U novom društvenom sistemu Vorgići postaju deo novih zadruga, privrednih samoupravnih organizama, a bivaju i deo kulturnog, sportskog i zdravstvenog života grada.

D.V.

Literatura:

Ur. M. Kosovac, Srpska pravoslavna mitropolija karlovačka po podacima od 1905. godine. Sremski Karlovci 1910.

Ur. Aleksandar M. Stanojlović, Monografija Petrovgrad, Petrovgrad 1938.

Dušan Popović, Srbi u Banatu do kraja XVIII veka (Istorija naselja i stanovništva), Beograd 1955.

Sreta Pecinjački, Opovo do kraja XVIII i s početka XIX veka, Matica Srpska: Zbornik za društvene nauke br. 39, Novi Sad 1964.

Ur. Todor Malbaški, Zrenjanin, Zrenjanin 1966.

Vuković i Nedeljkov, Rečnik prezimena Šajkaške (XVIII i XIX vek), Novi Sad 1983.

Miloš A. Popović, Versko-Crkveni život Srba u Banatu, Zrenjanin 2001.

Spaso Janjić, Vremeplov, Glas Bolnice br. 22, Zrenjanin 2008/2009.

Ikona Sv. Georgija iz porodice Vorgić

(Oleografija kaširana na platnu u drvenom ramu sa gipsanim ornamentom - Kraj XIX veka)

(nap. iza ikone se tokom Drugog svetskog rata krila slika kralja Petra II)