Ауторска лиценца
Ovo delo je licencirano pod uslovima licenceCreative Commons Autorstvo-Nekomercijalno-Bez prerada 3.0 Srbija .
Претражи овај блог
среда, 28. март 2012.
уторак, 6. март 2012.
Rafinerija stakla Uroša Čavića iz Kikinde
Dosadašnja istoriografija o umetničkoj i zanatskoj obradi
stakla na području Srbije nije pridavala preveliku pažnju radionicama za
ukrašavanje stakla. Obrađeni predmeti su
uglavnom povezivani sa određenim staklarskim centrima koji su se prvenstveno
bavili proizvodnjom stakla. Međutim, bogato ukrašeni predmeti koji su
publikovani u domaćim katalozima često nisu izvozni produkt samih staklara, već
su rad različitih manjih ili većih radionica koje su oslikavale i gravirale
staklene predmete. Mnoge čuvene staklare (kao što je Mozer) su u stvari počele
kao rafinerije stakla. Mnoštvo
ovakvih radionica delovalo je na području Bohemije i Moravske, ali i u njhovim
graničnim oblastima. Na prostoru današnje Srbije takođe je bilo pokušaja da se
ustanove ovakve institucije. U dekorisanju stakla okušavali su se slikari, ali
i zanatlije, kao što je primer beogradskog duvandžije Jovana Dimovića. U
Beogradu je delovao i graver stakla Adam Leović, koji nam je poznat po učešću
na Svetskoj izložbi u Parizu 1889. godine. Najznačajnija od svih radionica za
ukrašavanje stakla na prostoru današnje Srbije nalazila se severno od Save i
Dunava, u srcu Banata.
Uroš Čavić se prvobitno bavio
fotografijom. Prilikom izrade fotografija on je koristio staklene negative,
tako da je moguće da je iz tog procesa došao na ideju da se bavi dekorisanjem
pokućstvenog stakla. Ne zna se tačno kada je otvorena radionica za dekoraciju
stakla, ali možemo pretpostaviti da se to desilo negde na samom kraju XIX veka.
Na osnovu oglasa iz 1903. godine vidimo
da je radionica, kao i radnja u Kikindi, već uveliko radila. Takođe se spominje
i da je Uroš Čavić imao svog zastupnika, koji je prodavao njegovu robu. Iz
istog oglasa saznajemo i da je radionica imala i plagijatora, koji je u Uroševo
ime sakupljao narudžbine po Vojvodini. Jedan drugi oglas iz naredne 1904.
godine objavljen u Bosanskoj vili nam govori da je Čavićev uhodan posao jako
dobro prihvaćen i izvan Vojvodine. Kao što se ne zna tačan početak rada ove
interesantne rafinerije stakla, tako se ne zna ni do kad je radila. Prema
Industrijskom kompasu za godine 1926/1927. radionica je i dalje bila aktivna.
Stakleni predmeti koje je
dekorisao Čavić nabavljani su do I
svetskog rata iz ugarskih staklara. Postoje indicije da je jedan od snabdevača
bila i slovenačka staklara u Hrastniku, dok su nakon rata predmeti stizali iz
domaćih manufaktura. Predmeti su bili jednostavnih oblika i uglavnom bezbojni i
kao takvi pogodni za dalju obradu. Na osnovu sačuvanih predmeta vidimo da je
Čavić upotrebljavao flaše, bokale, krigle, cilindrične čaše itd. Motivi na ovim
predmetima su nastali štampanjem i naknadnim dorađivanjem i oslikavanjem, ali i
direktnim slikanjem. Dorada štampanog
materijala Čaviću nije bila strana pojava, jer je još kao fotograf svoje
radove doslikavao.
Motivi na staklu Čavićeve
radionice su pretežno bili nacionalnog i religijskog karaktera i namenjeni
prvenstveno srpskom nacionalnom korpusu, što je često isticao i u oglasima u
novinama. Religijski motivi su prisutni na slavskim setovima i najčešće se
javljaju svetitelji čije slave su i najzastupljenije. Scene sa svetiteljima su
često pratili prigodni natpisi, kao što je: Ko
krsno ime slavi onom i pomaže. Među predmetima nacionalnog karaktera ističu
se portreti pesnika, vladara, junaka iz I srpskog ustanka, čije predstave su
takođe često propraćene prigodnim rodoljubivim tekstovima. Predloške za ove
portrete imao je u fotografijama i novinama onog vremena. Na Čavićevim radovima,
često naivno naslikane, nalazile su se i nešto složenije kompozicije iz srpske
istorije i folklora, kao što su: Hercegovačko roblje, Kosovka devojka, Srbi oko
Guslara itd. Izvore je crpeo iz onovremenog romantičarskog slikarstva i njegovih
kopija u vidu oleografija, kao i iz obične grafike. Scene su često dodatno
ukrašavane oslikanim hrastovim grančicama i drugim biljnim motivima. Ne retko
motiv Čavićevih slikarija bili su i heraldički motivi, ali opet u duhu
nacionalnih shvatanja.
U svojoj radnji u Kikindi Čavić
nije prodavao samo oslikane posude od stakla, već je prodavao i oslikani porcelan
i nakit od različitih materijala (metal, staklo, porcelan), tako da je svoju
kreativnost usmeravao i ka drugim materijalima i tehnikama. Radnja je bila
izvozno orijentisana i predmeti su pre I svetskog rata izvoženi u Kraljevinu
Srbiju, Bosnu, ali i Bugarsku. Godine 1926. u radionici je radilo 10 ljudi od
kojih se verovatno nekoliko njih bavilo oslikavanjem predmeta. Na nekoliko čaša
iz zbirke MPU se javlja zapisano ime Koste Sredojeva, čije samo ime i prezime
upućuje na Kikindu. On je mogao biti jedan od dekoratera stakla u radionici.
Radovi Uroša Čavića iz Kikinde
se čuvaju u brojnim muzejima širom Srbije, a najznačajnije kolekcije se nalaze
u Muzeju primenjene umetnosti u Beogradu, Muzeju grada Novog Sada, a najveća sa
preko 70 primeraka u Narodnom muzeju u Kikindi.
D.V.
Literatura:
Bosanska
vila Vol. 19-20. Sarajevo 1904.
Industrie-compass, Wien: Compassverlag 1926.
Industrie-compass, Wien: Compassverlag 1926.
Jelica
Đurić, Staklo u Srbiji XIX veka,
Beograd 1984.
Zagorka
Marinković, Porcelan i staklo,
Beograd 1985.
Ljiljana
Lazić, Izgled građanskih enterijera u
Novom Sadu krajem 19. i početkom 20. veka, Zbornik MPU 6, Beograd 2010.
Čaša iz zbirke Narodnog muzeja u
Zrenjaninu
Пријавите се на:
Постови (Atom)