Porodica Vorgić spada među starije rodove u Zrenjaninu,
a njen kontinuitet u gradu se može pratiti još od druge polovine XVIII veka.
Pre dolaska u Bečkerek porodica je bila u vojničkoj graničarskoj službi u Potiskoj
ili Pomoriškoj krajini. Nakon razvojačenja ovih granica 1751. godine prezime
Vorgić je zabeleženo u Čurugu 1758. godine, a nešto kasnije i u Opovu u Banatu.
Godine 1765. Opovo je uključeno u banatsku vojnu krajina, a porodica Vorgić
odlučuje da napusti vojničku neizvesnost i trajno se nastani u Bečkereku. Na
vojničku prošlost danas ipak seća slava porodice – Sveti ratnik Georgije (prim.
neki delovi porodice kasnije najverovatnije prizećivanjem gube ovu slavu).
Vorgići zajedno sa, prema proceni, oko pedesetak
porodica iz Opova nastanjuju se južnom delu Bečkereka, koji će ubrzo dobiti
naziv Opovačka varoš ili mahala, u periodu 1769-1772. godine. Ne znamo tačno u
kom delu ove mahale su se naselili, ali nam u tome možda mogu pomoći narodni
nazivi ulica, koji su korišćeni u gradu u vremenu pre 1879. godine. U delu
mahale, poznatom i kao Budžak, postojao je nekada Vorgićev sokak. Taj deo grada je danas znatno
izmenjen probijanjem novog toka Begeja, a obuhvatao bi prostor oko ulica Zmaj
Jovine i Tamiške.
Najstariji pomen porodice u gradu nalazimo u crkvenom
popisu dece uzrasta
od 6 do 13 godine iz 1772. godine. U njemu nalazimo starešinu rodonačelnika porodice
Jovana Vorgić, koji ima sina Nikifora od 9 godina koji nije išao u školu.
Domovni protokol Bečkereka iz 1773. godine nam pruža zato mnogo više podataka.
Te godine starešina kuće i dalje je Jovan Vorgić. U njegovoj kući je bilo troje
oženjenih muškaraca, jedna udovica i šestoro dece (petoro muških i jedno
žensko). Ukupno je bilo 13 duša. Iz ovog protokola vidimo da su već dva
Jovanova sina bila oženjena.
Po dolasku u Bečkerek Vorgići se okreću poljoprivredi
kao izvoru prihoda, a već početkom XIX veka ih srećemo ponajviše u gornjem delu
Opovačke varoši, oko Miletićeve ulice. Ovo udaljavanje od Budžaka i Vorgićevog
sokaka nije lako objasniti, jer nam nisu poznate opšte okolnosti. Godine 1828.
u gradu je zabeleženo 11 kuća Vorgića. Zapisani su kuće: Andreja, Jevrema, Živka,
Time (Timoteja), Ilije, Petra, Save, Jovana, Dimitrija, Aćima i Luke. Vorgići
se šire vremenom i na Dolju. Tako se Laza Vorgić doselio 1894. u Dalmatinsku
ulicu, a doseljavanja je bilo i u Tomićevoj. Usled veće industrijalizacije
poljoprivrede materijalno stanje Vorgića se tokom druge polovine XIX veka drastično
popravlja. Pa se tako ratar Pera Vorgić našao u upravnom odboru Srpske štedionice osnovane 1901. godine,
koja je osnovana u u domu Srpske Pravoslavne Crkvene Оpštine.
Prvi svetski rat mnogi Vorgići nisu lako primili,
posebno zbog činjenice što su trebali da učestvuju u ratu protiv Srba južno od
Save i Dunava. Tako je Vojin Vorgić (1892-1982) pokušao samoranjavanje kako bi
izbegao mobilizaciju. To ga je samo privremeno spaslo muka, jer je kasnije ipak
naknadno mobilisan i poslat na front u Galiciju.
Završetkom rata nastalo je veliko olakšanje, a dobar
deo Vorgića uzima učešće u privrednom i društvenom životu grada. Godine 1920. Milan
J. Vorgić se javlja kao osnivač i organizator Udruženja srpske ratarske omladine za samoobrazovanje, a iste
godine postaje glavni urednik lista Banatski
glasnik. Sava Vorgić je pak 1928. godine bio u odboru za podizanje
gvozdenog mosta u Bečkereku, koji je trebao da poveže Dolju sa Vašarištem.
Posebno se istakao Toša Vorgić 1933. godine koji je bio potpredsednik I srpske zemljoradničke zadruge, a 1938.
i član Gradskog veća. U društveno-verskom angažmanu se posebno istakao Đoka
Vorgić – Hadžija, jedan od osnivača organizacije Pravoslavna narodna hrišćanska zajednica, koja je zaslužna za
nabavku zvona za manastir Svete Melanije u Petrovgradu. Među drugim Vorgićima
koji se ističu kao priložnici crkve bili su i Živa i Anka Vorgić, ktitori Uspenskog
hrama u Bečkereku.
Pored svih društvenih aktivnosti Vorgića, na osnovu
popisa većih zemljoposednika napravljenog 1938. godine, vidimo da se većina Vorgića i dalje uspešno bavila
zemljoradnjom. Tada su su sa svojim zemljoposedom popisani: Vorgić
Dušan (32 kj), Vorgić Živa (37 Kj), Vorgić Jova (37 kj), Vorgić Krsta (26 kj),
Vorgić Milan i sin Milan (52 kj), Vorgić Miroslav (35 kj), Vorgić Miša- Mozok (40
kj) i Vorgić Toša (40 kj).
Nisu svi Vorgići bili imućni posednici zemlje. Vojin
Vorgić (1892-1982) je bio čistač ulica, da bi kasnije postao beležnik na Žitnom
trgu gde se merila roba. U međuratnom periodu javljaju se i oni Vorgići koji
stiču visoko obrazovanje. Takav slučaj je sa Radmilom J. Vorgić (1909-1989),
koja 1935. godine završava Medicinski fakultet, a u toku rata 1943. specijalizira
hirurgiju i tako daje veliki doprinos zdravstvu i ženskoj emancipaciji u gradu.
Nakon rata bila je načelnik hiruškog odelenja.
Značajan doprinos Vorgići su dali i Narodno
oslobodilačkoj borbi. Godine 1941. Slobodan i Branko Vorgić se spominju kao
članovi SKOJ-a. Slobodan je učestvovao je u akciji kidanja telefonskih
i telegrafskih žica na potezu železničke
pruge prema Vršcu i Beogradu, a bio je i hapšen tokom racija. Bilo je i onih
koji su tokom rata dali život, kao što je slučaj sa Veljkom Ž. Vorgićem, koji u
tom trenutku, 1944. godine imao samo 19 godina. Bilo je Vorgića koji su tokom rata bili podvrgnuti raznim represalijama okupatora i njihovih saveznika tokom racija i pretresa domova, što i danas pamte i živo prepričavaju.
Nakon oslobođenja situacija u zemlji i gradu se drastično
menja. Veći posednici ostaju bez dobrog dela zemlje usled nacionalizacije,
pravoslavna crkva je degradirana, tako da se ona predhodna religiozno-privredna
orijentisanost porodice polako gubi. U novom društvenom sistemu Vorgići postaju
deo novih zadruga, privrednih samoupravnih organizama, a bivaju i deo
kulturnog, sportskog i zdravstvenog života grada.
D.V.
Literatura:
Ur.
M. Kosovac, Srpska pravoslavna
mitropolija karlovačka po podacima od 1905. godine. Sremski Karlovci 1910.
Ur.
Aleksandar M. Stanojlović, Monografija
Petrovgrad, Petrovgrad 1938.
Dušan
Popović, Srbi u Banatu do kraja XVIII
veka (Istorija naselja i stanovništva), Beograd 1955.
Sreta
Pecinjački, Opovo do kraja XVIII i s
početka XIX veka, Matica Srpska: Zbornik za društvene nauke br. 39, Novi
Sad 1964.
Ur.
Todor Malbaški, Zrenjanin, Zrenjanin
1966.
Vuković
i Nedeljkov, Rečnik prezimena Šajkaške
(XVIII i XIX vek), Novi Sad 1983.
Miloš
A. Popović, Versko-Crkveni život Srba u
Banatu, Zrenjanin 2001.
Spaso
Janjić, Vremeplov, Glas Bolnice br.
22, Zrenjanin 2008/2009.
Ikona Sv. Georgija iz porodice Vorgić
(Oleografija kaširana na platnu u drvenom ramu sa gipsanim ornamentom - Kraj XIX veka)
(nap. iza ikone se tokom Drugog svetskog rata krila slika kralja Petra II)
|