Ауторска лиценца

Creative Commons licenca
Ovo delo je licencirano pod uslovima licenceCreative Commons Autorstvo-Nekomercijalno-Bez prerada 3.0 Srbija .

Претражи овај блог

четвртак, 23. април 2015.

Popis bečkerečkih Španaca (1735-1738)

"Potraga za banatskim Špancima" jednostavno ne jenjava. Ova tema je privlačna i egzotična ne samo istraživačima nego i širokoj javnosti. Međutim, kada se personalizuju stvari onda tema dobija na ozbiljnosti. Zbog toga vam predstavljamo popis Španaca Nove Barselone, koji su od kraja 1735. do 1738. godine određeno vreme boravili u Bečkereku.

1. Josef Calon (Hoze Kalon)
Španac iz Flandrije; Živeo u Bečkereku 1736. Godine, a potom odlazi u Temišvar. 
2. Don Alfons Entero (Don Alfons Entero)
Živeo u Bečkereku 1737. godine. Umire u Temišvaru 1738.
3. Don Johann Kristof Garcia (Don Johan Kristof Garsija)
Kapetan; U Banat dolazi krajem 1735. godine. Živeo u Bečkereku. Oženio se krajem 1736. sa Marijom Sera i Laguna u Temišvaru.
4. Donna Maria Serra y Laguna (Dona Marija Sera i Laguna)
Živela u Bečkereku 1736. godine. 
5. Don Joannes Calcagni de Toledo (Don Johanes Kalkahin de Toledo)
Vitez Zlatne mamuze; Došao u Pančevo 1735. godine sa pet članova porodice. Potom boravi u Bečkereku, a umire 1736. u Temišvaru.
6. Don Fernandez Dominique (Don Fernandez Dominik)
Penzioner političar; Iz Beča dolazi u Bečkerek 1736. Ženi se u Temišvaru iste godine sa Marijom Dubor udovicom poručnika Hozea Pomarede. Iz Temišvara 1738. odlazi za Peštu.
7. Donna Gertrud Ximenez (Dona Gertrud Himenez)
Udovica; Živela u Bečkereku 1736. Umrla u Temišvaru 1737. godine.
8. Don Josephus a Castro et Gongora (Don Hoze a Kastro i Gongora)
Stari komandant Granade tada penzioner; Živeo 1736. u Bečkereku. Bio oženjen. Umire 1737. godine u Temišvaru.
9. Oreal Pere (Oreal Pere)
Sveštenik; Umire u Bečkereku 1737. godine.
10. Don Pietro Sagur e Vidal (Pietro Sagur e Vidal)
Katalonac sa pedesetak godina; Studirao u vreme opsade Barselone. Živeo u Bečkereku 1737, a umire u Temišvaru 1738.
11. Don Silvestre Tegel ili Texel (Don Silvestar Tegel)
Poručnik; Živeo u Bečkereku početkom 1737. godine, a od septembra iste godine živi u Pešti gde je i penzionisan 1743. godine.
12. Donna Anna Novarra (ili Navarra) aus Murcia ( Dona Ana Novara iz Mursije) 
Udovica Hozea Novara; Mogući stanovnik Bečkereka. Umrla 1736. godine u temišvarskoj bolnici.
13. Anna Maria Abbadia aus Arragonien (Ana Marija Abadia iz Aragonije)
Žena oficira; Mogući stanovnik Bečkereka. Umrla 1736. godine u Temišvaru.
14. Alvarez Lopez (Alvarez Lopez)
Mogući stanovnik Bečkereka. Nepoznati detalji.

15. Svakako da ovo verovatno nije konačna lista stanovnika. Postoji podatak iz 1737. godine da je kanonik Beograda Figuera nasledio imovinu svojih roditelja koji su umrli u Bečkereku.

Napomene i zaključci:
- Naseljenici su došli iz različitih delova Španije. Mursija se nalazi na jugu, Aragon obuhvata severoistočni deo, dok se Toledo nalazi u centralnom delu Pirineja. Bili su prisutni i Španci iz drugih evropskih država kao što je Flandrija.
- Među naseljenicima bilo je dosta onih iz čuvenih i plemićkih porodica, a prepoznaju se po titularu Don /Dona. 
- Veći broj Španaca posle kratkotrajnog boravka Bečkereku i odlazi u Temišvar ili ređe Peštu, gde su i zabeleženi u arhivskim knjigama. Broj ljudi koji su ostali ili umrli u Bečkereku nije u većoj meri zabeležen usled nedovoljno nesačuvane arhivske građe. Od Španaca koji su umrli u Bečkereku poznati su nam samo sveštenik Oreal Pere i roditelji kanonika Figuera. Jasno je da su ovi podaci sačuvani posrednim putem.

Literatura:
Ladislaus Réthy, Colonien der Spanier in Ungarn, Ethnologische Mitteilungen aus Ungarn II 1890-1892, Budapest 1892, 168-169.
Zoltan Fallenbuchl, Espagnols en Hongrie au XVIII" siécle (I), Revista de archivos bibliotecas y museos LXXXII no. 1, Madrid 1979.
Zoltan Fallenbuchl, Espagnols en Hongrie au XVIII" siécle (II), Revista de archivos bibliotecas y museos LXXXII no. 2, Madrid 1979.
Agustí Alcoberro, L'exili austriacista i la Nova Barcelona del Banat de Temesvar: teoria i pràctica, Boletín de la Real Academia de Buenas Letras de Barcelona, 2002.

Više o Špancima u Banatu i Novoj Barseloni videti na Zrikipediji:

среда, 22. април 2015.

Nikifor Žarkov(ić), moler modoški (-1836)

Biografija
            Nikifor Žarković bio je žitelj modoški, a lokalni živalj ga je znao pod nazivom „Nića moler“. Godine 1805. rodio mu se sin Jefta (Jeftimije). Ime Nikifora Žarkovića nalazi se među prenumerantima za knjigu Dositeja Obradovića Mezimac iz 1818. godine. Nije poznato od koga je primio prve slikarske pouke, i kako je tekao njegov likovni razvoj, ali možemo reći da je imao zavidnu lokalnu reputaciju. Godine 1828. je zabeleženo da poseduje imovinu u vidu kuće i placa u Modošu (danas Jaša Tomić), a prilikom popisa zapisan je kao Nića (Nitya). Skromnim biografskim podacima možemo dodati i to da je umro 1836. godine. Njegova kuća je nakon smrti otkupljena od strane srpske crkvene opštine, da bi potom jedno vreme bila korišćena kao škola.
Radovi
Najstariji datirani rad Nikifora Žarkovića je iz 1809. godine, a hronološki potom sledi ikona Raspeća iz 1810. godine, koja se danas čuva u Narodnom muzeju u Zrenjaninu. Ova ikona je rađena u duhu poznog baroka sa određenom dozom klasicističke strogosti. Crtačke slabosti Nikifor je na ovoj slici nadoknađivao bogatijim koloritom, slobodnijim tretiranjem fona i izraženijom pozadinskom arhitekturom. Pretpostavka je da je 1812. godine radio ikone na dverima i tronovima za modošku crkvu, ali pošto one nisu sačuvane, bar ne u izvornom obliku, teško je danas to potvrditi. U modoškoj crkvi se čuva i nekoliko celivajućih ikona ovog molera koje do danas nisu proučene. Opusu Nikifora Žarkovića možemo dodati i ikonu koja se čuva pri crkvi u Radimni (danas Rumunija), kao i jedan mogući rad (ikona Sveti Kirijak Otšelnik) iz crkve u Novom Kozjaku.
Pored slikanja ikona Nikifor Žarković se posvećivao i izradi portreta. U Galeriji Matice srpske danas se čuva portret Arsenija Nataroša iz 1821. godine, koji je rađen u klasicističkom maniru. Pored ove slike poznato je da je izradio portret Dositeja Obradovića za modoškog paroha Vasilija Gaćanskog (umro 1837). On se čuvao u porodici Gaćanski sve do 1936. godine. Tadašnji vlasnik dr Branislav Gaćanski koji je u to vreme bio profesor na Medicinskom faklutetu u Beogradu poklonio je sliku Drugoj ženskoj gimnaziji i od tada joj se gubi svaki trag.
Epilog
            Moler Nikifor Žarković bio je slikar solidnih kvaliteta, posebno ako uzmemo u obzir da nije imao akademsko obrazovanje. Njegov značaj se pre svega ogleda u širenju klasicističkih ideja koje će biti značajna spona do pojave bidermajera u Banatu. Rad Nikifora Žarkova u Modošu ostaviće trajne posledice na ovu varošicu, koja će pored Bečkereka postati drugi značajan slikarski centar u srpskom delu Banata. Iz Modoša su potekli slikari kao što su Milutin Bedričić, Aleksa Svilengaćin, Vasa Pomorišac, a u njemu se trajno nastanjuje i slikarska porodica Aleksić.

D.V.

Literatura:
Dositej Obradović, Mezimac (čast 2), Budim 1818.
Ivan Aleksić, Monografija modoške parohije, Sremski Karlovci 1932.
Nikola Kusovac, Klasicizam u Srba: Katalog slikarstva, Beograd 1967.
Jelena Knežević, Ikone iz zbirke Narodnog muzeja u Zrenjaninu, Zrenjanin 1993.
D. Živanov- R. Kulić, Ikone Banatske eparhije, Novi Sad 2002.
Internet:
Nikifor Žarković, Raspeće, 1810. (NM Zrenjanin)



недеља, 19. април 2015.

Pozivnica za Vasu Pomorišca

Vasa Pomorišac (Modoš, 1893. - Beograd, 1961) je bio slikar i profesor na Likovnoj akademiji i Akademiji primenjenih umetnosti. Sa uspehom se bavio kako slikarstvom, tako i primenjenom umetnošću (vitraži), ali i likovnom kritikom. Bio je jedan od osnivača umetničke grupe Zograf, i član udruženja Lada i ULUS. Poznat je i po tome što je bio jedan od prvih srpskih umetnika koji je studirao na Kraljevskoj akademiji u Velikoj Britaniji.

Pozivnica (ovom prilikom prezentovana) urađena je prilikom organizovanja prve posleratne retrospektivne izložbe ovog umetnika u Umetničkom paviljonu u Beogradu, poznatom i pod nazivom Cvijeta Zuzorić. Izložba je privukla veliku pažnju tadašnje javnosti i kritike. Miodrag B. Protić je napisao članak o izložbi u listu NIN, a Aleksa Čelebonović u listu Borba. Naredne godine sa slikarstvom Vase Pomorišca upoznala se i publika u Gradskom muzeju u Zrenjaninu.


петак, 3. април 2015.

Nekoliko interesantnih činjenica o Zrenjaninu iz 1979. godine

Navedeni podaci su publikovani u brošuri Zrenjanin '79: Opština i grad iz 1979 godine.

Opština Zrenjanin po nacionalnom dohotku zauzima drugo mesto među opštinama u SAP Vojvodini

Udeo zrenjaninske privrede u industriji kompletne SFRJ (1978)
70% skroba
12,8% šećera
18,2% jestivog ulja
1,2% mesnih proizvoda
70% šešira
37,5% tepiha

Broj radnika po industrijskim preduzećima
IPK Servo Mihalj: 16.711 radnika (od toga 11.216 iz opštine Zrenjanin)
GIK Banat: 5.975 radnika (od toga 2.900 iz opštine Zrenjanin)
Metind (Šinvoz/Radijator): 2.861 radnika
Sloga: 2.320 radnika
Ind. tepiha Proleter: 1.700 radnika
Ind. nameštaja Žarko Zrenjanin: 804 radnika (od toga 773 iz opštine Zrenjanin)

Broj bioskopa
U gradu: 5
U opštini ukupno: 14

U opštini ima:
17 orkestara
6 horova
20 dramskih grupa
22 folklorne grupe
44 kulturno-umetnička društva

Biblioteke u opštini:
- Gradska bioblioteka "Žarko Zrenjanin"
- 14 fabričkih biblioteka
- 22 mesne biblioteke
Broj korisnika: 97.799