Nikifor Žarkov(ić), moler modoški (-1836)

Biografija

            Nikifor Žarković bio je žitelj modoški, a lokalni živalj ga je znao pod nazivom „Nića moler“. Godine 1805. rodio mu se sin Jefta (Jeftimije). Ime Nikifora Žarkovića nalazi se među prenumerantima za knjigu Dositeja Obradovića Mezimac iz 1818. godine. Nije poznato od koga je primio prve slikarske pouke, i kako je tekao njegov likovni razvoj, ali možemo reći da je imao zavidnu lokalnu reputaciju. Godine 1828. je zabeleženo da poseduje imovinu u vidu kuće i placa u Modošu (danas Jaša Tomić), a prilikom popisa zapisan je kao Nića (Nitya). Skromnim biografskim podacima možemo dodati i to da je umro 1836. godine. Njegova kuća je nakon smrti otkupljena od strane srpske crkvene opštine, da bi potom jedno vreme bila korišćena kao škola.

Radovi

Najstariji datirani rad Nikifora Žarkovića je iz 1809. godine, a hronološki potom sledi ikona Raspeća iz 1810. godine, koja se danas čuva u Narodnom muzeju u Zrenjaninu. Ova ikona je rađena u duhu poznog baroka sa određenom dozom klasicističke strogosti. Crtačke slabosti Nikifor je na ovoj slici nadoknađivao bogatijim koloritom, slobodnijim tretiranjem fona i izraženijom pozadinskom arhitekturom. Pretpostavka je da je 1812. godine radio ikone na dverima i tronovima za modošku crkvu, ali pošto one nisu sačuvane, bar ne u izvornom obliku, teško je danas to potvrditi. U modoškoj crkvi se čuva i nekoliko celivajućih ikona ovog molera koje do danas nisu proučene. Opusu Nikifora Žarkovića možemo dodati i ikonu koja se čuva pri crkvi u Radimni (danas Rumunija), kao i jedan mogući rad (ikona Sveti Kirijak Otšelnik) iz crkve u Novom Kozjaku.

Pored slikanja ikona Nikifor Žarković se posvećivao i izradi portreta. U Galeriji Matice srpske danas se čuva portret Arsenija Nataroša iz 1821. godine, koji je rađen u klasicističkom maniru. Pored ove slike poznato je da je izradio portret Dositeja Obradovića za modoškog paroha Vasilija Gaćanskog (umro 1837). On se čuvao u porodici Gaćanski sve do 1936. godine. Tadašnji vlasnik dr Branislav Gaćanski koji je u to vreme bio profesor na Medicinskom faklutetu u Beogradu poklonio je sliku Drugoj ženskoj gimnaziji i od tada joj se gubi svaki trag.

Epilog

            Moler Nikifor Žarković bio je slikar solidnih kvaliteta, posebno ako uzmemo u obzir da nije imao akademsko obrazovanje. Njegov značaj se pre svega ogleda u širenju klasicističkih ideja koje će biti značajna spona do pojave bidermajera u Banatu. Rad Nikifora Žarkova u Modošu ostaviće trajne posledice na ovu varošicu, koja će pored Bečkereka postati drugi značajan slikarski centar u srpskom delu Banata. Iz Modoša su potekli slikari kao što su Milutin Bedričić, Aleksa Svilengaćin, Vasa Pomorišac, a u njemu se trajno nastanjuje i slikarska porodica Aleksić.

D.V.

Literatura:

Dositej Obradović, Mezimac (čast 2), Budim 1818.

Ivan Aleksić, Monografija modoške parohije, Sremski Karlovci 1932.

Nikola Kusovac, Klasicizam u Srba: Katalog slikarstva, Beograd 1967.

Jelena Knežević, Ikone iz zbirke Narodnog muzeja u Zrenjaninu, Zrenjanin 1993.

D. Živanov- R. Kulić, Ikone Banatske eparhije, Novi Sad 2002.

Internet:

http://www.institutzareligiju.com/Temisvarska.html

Nikifor Žarković, Raspeće, 1810. (NM Zrenjanin)